In de filmcollectie van het Gelders Archief zijn films te vinden van bijna 50 dorpen die in de jaren ’50 en ’60 zijn vastgelegd door ondernemer Johan Adolfs. Zo’n 70 jaar later geven de dorpsfilms een uniek kijkje in het dorpsleven van Nederland halverwege de 20ste eeuw.
Johan Adolfs was een zakenman uit Enschede met besef van de emotionele kracht van film. In 1949 startte hij zijn Landelijke Filmactie: een project waarbij hij in opdracht van lokale clubs en verenigingen de camera richtte op Nederlandse dorpen. Zijn cameramensen trokken in busjes door het land en filmden in kleine plaatsen, waar iedereen elkaar kende, de dagelijkse gang van zaken.
De opdrachtgevers konden de film over hun dorp zelf vertonen tegen een kleine toegangsprijs om de verenigingskas te spekken en om nieuwe leden te werven. Het dorp kwam samen om zichzelf, familie en buren terug te zien op het witte doek. Zowel de opnames als de vertoningen kregen regelmatig aandacht in de lokale pers, met bewoordingen als ‘filmstad’ en ‘filmsterren’. Het was een fenomeen wanneer de Filmactie langs kwam.
De dorpsfilms van Adolfs zijn te herkennen aan hun opbouw en het soort onderwerpen dat ze laten zien. Adolfs toont eerst vaak een paar herkenbare plekken in het dorp en vervolgens mensen voor hun huis of bedrijf, kinderen op het schoolplein en sport- en vrijwilligersactiviteiten. Zijn films eindigen altijd met een optocht door het dorp van allerlei lokale verenigingen, waarin de opdrachtgever vaak duidelijk vertegenwoordigd is. Opvallend is ook dat Adolfs trucage toepast op bepaalde scènes: zo gebruikt hij vaak slow-motion of speelt hij de film achteruit af om spelende kinderen of actieve atleten te laten zien.
Wat Adolfs heel goed begreep, was dat hij geschiedenis vastlegde met zijn Filmactie. Anno nu zijn de dorpsfilms bronnen van cultuurhistorische waarde, waarmee we het dagelijks leven van een naoorlogse samenleving kunnen zien.
Omroep Gelderland zendt sinds 2018 het programma ‘Ons Dorp’ uit, waarin per aflevering één van deze dorpsfilms centraal staat. Kijk dit programma terug op https://www.gld.nl/ons-dorp.
Op onze website kunt u dorpsfilms van de volgende plaatsen bekijken:
Almen, Azewijn, Breedenbroek, Elden, Gendt, Giesbeek, Groessen, Kilder, Kootwijkerbroek, Loil, Loo, Oosterbeek, Rumpt en Gellicum, Velp en Rozendaal, Zeddam.
Afbeeldingen:
Still uit dorpsfilm Rumpt en Gellicum, 4173 - 2-0001, J.W.L. Adolfs, CC-BY-4.0 licentie.
Still uit dorpsfilom Loil, 4045 - 74-0001, J.W.L. Adolfs, CC-BY-4.0 licentie.
Westervoortsedijk 67-D
Openingstijden studiezaal